Velozine – Pilot Primum 29 – Niks meer te wensen over?

Een bikereview aan de hand van vooroordelen

Als biker-journalist van 1.9 m met lange benen ben je meestal niet zo druk met fietsen testen. Testfietsen in maatje dranghek zijn namelijk zeldzaam. Daarom was ik blij verrast toen het Nederlandse Pilot spontaan een Primum 29 in maat XL aanbood, voor een vier weken lange test.

Als biker-journalist van 1.9 m met lange benen ben je meestal niet zo druk met fietsen testen. Testfietsen in maatje dranghek zijn namelijk zeldzaam. Daarom was ik blij verrast toen het Nederlandse Pilot spontaan een Primum 29 in maat XL aanbood, voor een vier weken lange test.

Geen lullig ding ook, want Pilot frames zijn van titanium. Niet puur natuurlijk: de buizen zijn van de titaniumlegering Grade 9 (Ti 3Al/2,5V), de gefreesde delen zijn van Grade 5 (Ti 6Al/4V). Pilot bouwt de frames overigens niet zelf, maar laat ze bij een specialist in Azië bouwen. Ontwerp, frame-afwerking en afmontage gebeuren wel in Nederland. Dunwandige double butted titanium buizen zijn relatief duur, lastig te bewerken en de prachtige mooi glanzende afwerking komt ook niet vanzelf tot stand. Dat maakt dat titanium frames over het algemeen niet goedkoop zijn, en Pilot is hierop geen uitzondering: Een los frame kost minimaal €2.000,-. Het meest bijzondere bij Pilot is dat je voor een relatief geringe meerprijs van €250,- het frame volledig op maat kan laten maken. Dat is voor een testfiets natuurlijk niet te doen, toch nemen we die mogelijkheid zijdelings mee in deze review.

Mede door de prijs zijn titanium frames geen gemeengoed, maar eerder iets voor liefhebbers van het materiaal, die iets anders willen dan een confectie-carbonframe. Tegelijkertijd zijn er mensen die denken dat titanium niks (voor hen) kan zijn. Beide groepen beargumenteren hun mening nog wel eens met vooroordelen en cliché’s, enkel gebaseerd op het framemateriaal. Om daar voor ééns en voor altijd vanaf te zijn, bespreken we de Primum aan de hand van die vooroordelen…

“Titanium = comfortabel”
Titanium frames worden vaak enorm veel comfort toegedicht. Het materiaal is immers grofweg twee keer zo flexibel als staal. Maar aluminium is nóg flexibeler en staat toch niet algemeen bekend om de supercomfortabele frames. Conclusie: je kan de eigenschappen van een frame niet beoordelen aan de hand van het materiaal alleen. De (specifieke) sterkte van het materiaal, maar vooral ook de buisvormen en -dimensies maken ook een enorm verschil. En dan laten we de afmontage van de fiets nog buiten beschouwing…

“Pilot maatframes zijn met verschillende onderbuisvormen leverbaar. Alleen voor de mooi? Neen. Pilot: “De buisvormen hebben invloed op stijfheid en comfort. Een geovaliseerde buis biedt in de breedte meer stijfheid en de smalle zijde meer comfort. Zo heeft elke vorm zijn eigenschappen. Racefiets-onderbuizen worden over het algemeen van liggend naar staand ovaal gehydroformed, zo bereik je een optimale aansluiting op bottom bracket en balhoofd. Verder is voor velen de vorm heel belangrijk uit esthetisch oogpunt.”

Tijdens de “research voor dit artikel” las ik een oudere test van een Primum, waarin de schrijver aangaf het gevoel te hebben op een full suspension te rijden. Klinkklare onzin, als je het mij vraagt. De Primum is zeker geen knalharde fiets, maar ontegenzeggelijk een hardtail! Dat merk je zowel als je staand een landing opvangt, als wanneer je zittend op het zadel over wortels rijdt. Ik voel het zadel met mijn 68 kg wel iets flexen onder me, maar misschien wel minder dan dat ik verwacht had. Súpercomfortabel kan ik deze Primum dan ook niet noemen: daar is vast nog meer uit te halen! Zo komen de buizen van de achtervork best dik over en zie ik tot mijn verbazing een 31,6 mm zadelpen. Pilot beaamt dit: “Met jouw gewicht zouden we de achterkant nog wat lichter (en daarmee comfortabeler) kunnen bouwen. Ook is een 27,2 mm zadelpen mogelijk. Dat zal de fiets duidelijk anders laten aanvoelen in het zadel.”

Daarbij wil ik direct als tip aandragen om de ruimte rondom de achterband wat groter te maken, zodat je 2.35″ banden kan monteren. Volgens Pilot is dit mogelijk, maar het houdt niet over. Ik denk dat die banden voor iedereen behalve hardcore XC-ers een meerwaarde kunnen hebben op het gebied van comfort – en grip.

“Titanium = slap”
Een fietsmaat van me heeft exact mijn lengtematen, maar is wel 25 kg zwaarder dan ik. Hij probeerde de fiets ook even en ook al kon hij de achterste remschijf licht laten aanlopen bij hard aanzetten: ik heb hem echter niet horen klagen dat de fiets te slap was om goed mee te sturen.

Ook mij hoor je niet klagen. Het gekke is: ná de heftigste testritten ben ik eens een beetje gaan forceren. Rustig rollend, zittend op het zadel probeerde ik het frame te torderen door mijn stuur van links naar rechts te duwen en het zadel tegen te houden. De Pilot was daarin merkbaar slapper dan mijn stalen singlespeed. Ik heb daar in de testritten echter nooit iets van gemerkt. Het heeft me ook nooit belet om de fiets in de richting te krijgen die ik wilde. Voor mij is het frame van voor naar achteren dus “stijf genoeg”. Sterker nog, een zijdelings niet-bokstijve fiets is misschien zelfs iets vergevingsgezinder op de trail, omdat hij een héél klein beetje kan meegeven met obstakels die de fiets zijdelings uit koers willen drukken.

“Titanium = onverwoestbaar/ titanium = brekerig”
Allereerst: weest gerust Pilot, ik heb’m niet gesloopt hoor! Een goed titanium frame kan lang meegaan, omdat het niet roest en, in tegenstelling tot bijvoorbeeld aluminium, een duidelijke vermoeiingsgrens kent, waar je ontwerptechnisch al ruimschoots van weg kunt blijven. Voor de niet-metallurgen: dat is positief. Tegelijkertijd weet ik uit ervaringen van bekenden en verhalen uit derde hand dat ook titanium niet onverwoestbaar is. Het falen van een titanium frame kan in grote lijnen twee redenen hebben: het gebruikte basismateriaal, maar veel belangrijker nog: het grote risico op slechte en daarmee zwakke lassen. Alleen een specialist met geduld én de goede tools kan een goed en duurzaam titanium frame bouwen. Kijkend naar de detaillering en de afwerking van de Pilot, durven wij de voorspelling wel aan dat je lang plezier kan hebben van dit frame. Pilot verwacht blijkbaar hetzelfde en geeft een levenslange garantie op hun frames, waarbij ze de leverduur van een frame stellen op 25 jaar.

“Titanium = saai”
Dit is natuurlijk geen vooroordeel of cliché. Het is wel de mening van een andere fietsmaat van me. Maar dat ben ik volledig met hem oneens. Ik vind de uniek grijze glans prachtig, evenals de afwerking van een goed gelast frame. Het is ook voor veel liefhebbers van het materiaal één van de redenen tot aankoop, en bij Pilot hebben ze dat begrepen: De lasjes liggen er mooi op. Ook details als de Breezer-style patten, de double butted buizen en het geïntegreerde balhoofdlogo tonen dat Pilot de moeite doet om een mooi afgewerkt frame te produceren. Het mooiste detail vind ik echter de inwendige geleiding van de derailleurkabels en zelfs ook de achterremleiding: Van ingang tot uitgang zitten geleidingsbuisjes: die zijn zó strak afgewerkt dat je ze niet eens ziet zitten. Functioneel zijn ze ook nog eens perfect: je frame wordt er wat zwaarder van, maar ik heb ze niet horen rammelen en je kabels zitten van voor naar achter beschermd tegen vocht en vuil omdat de buitenkabels doorlopen. Voorbeeldig. Een zeurpuntje tot slot: het frame is zeer uitgebreid en glad nageslepen en geborsteld. Ook bij de lassen. Daardoor zijn de lasrupjes hier en daar wat afgevlakt. Functioneel is dat geen probleem, de echte titaniumfreak wil echter meestal graag de individuele druppels kunnen tellen.

“Titanium rijdt gewoon lekker”
Tja, of een fiets lekker rijdt is natuurlijk een optelsom van álles, het staat er dan ook voornamelijk om een bruggetje te maken naar de geometrie van de Primum. Tijdens de eerste lange rit bereed ik de fiets zoals hij uit de doos kwam: met een 100 mm stuurpen en 2 cm spacers onder de pen. Dat gaf me moeite om hem stabiel in de juiste richting te sturen, en het voorwiel had de neiging tot uitbreken. Na een half uur fietsen verschoof ik de stuurpen zo ver mogelijk naar beneden. Dat bracht resultaat: ik zat ineens in de agressieve houding zoals op mijn old skool singlespeed, en had genoeg druk op het voorwiel. Wel moest ik staand op het vlakke een beetje uitkijken: de lange stuurpen gaf een gestrekte zit. Dat betekende dat ik automatisch ‘erg op het voorwiel’ hing zodra ik ging staan. Zodra het voorwiel een obstakel raakte, had ik daardoor de neiging naar voren te schieten en moest ik dus bewust meer naar achteren hangen om dit te compenseren. Een mooie nagestuurde 70 mm titanium stuurpen van eigen makelij bracht de fiets nog beter in balans: Het was even wennen aan de kortere zit, maar het stuurgedrag werd prettiger en staand fietsen ook. De fiets stuurt nu scherp genoeg voor de gemiddelde moderne rondjes in Nederland, zonder je al te snel te verrassen. Op de vaste routes van Parkstad, voor Nederland toch wel XC+ niveau met zijn wortels en zelfs wat rotsjes, was het hier en daar wel aanpoten. Bergop moet ik wat moeite doen om het voorwiel aan de grond te houden, steil bergaf voelt de fiets toch wel nerveus en heb ik moeite om het gewicht ver genoeg naar achteren te brengen. Uiteraard mis ik daar ook mijn dropper; het onderdeel dat élke fiets(er) beter maakt op dit soort passages.

Na een paar ritten sloeg ik de geometrietabel er op na. De Primum blijkt een old skool XC-geo te hebben. Een balhoofdhoek van maar liefst 71 graden (gemeten met 20 mm sag, zonder sag is dat circa 70 graden) en een relatief korte reach, is dat niet een klein beetje achterhaald?

Pieter van der Marel, van Pilot reageert:

“De geometrie is er één die werkt voor een XC bike. De Locum (een 650b + bike) heeft een “modernere” geometrie en is minder XC gericht. Uiteraard is er met de “model op maat” optie van alles mogelijk. Verder zal de Primum evolueren als daar aanleiding voor is. Wij vinden de effectieve bovenbuislengte vrij lang en dus modern, hierdoor vallen de maten vrij ruim en geschikt voor korte nokken. Reach en Stack zijn mijns inziens maten die er vooral bij een fully toe doen omdat ze 100% invloed hebben op je houding als je staat. De positie (X/Y) van het zadel blijft volledig buiten beeld. Voor XC zegt de effectieve bovenbuislengte samen met de hoeken ons meer.”
Ik ben het hier niet mee helemaal eens: Zelf denk ik dat de fiets kan profiteren van een iets langere en flauwere voorkant en misschien ook een iets steilere zithoek. Hiermee wordt het makkelijker om de juiste voor-achter-balans te vinden. Zéker als je hem ook wilt gebruiken voor heftiger zaken dan Nederlandse XC rondjes, of geen XC-wedstrijden rijdt.

De cliché’s voorbij: Wat voor fiets is de Primum 29?
Pilot heeft meerdere testfietsen beschikbaar. Ik raad elke potentiële koper van harte aan om daarvan gebruik te maken. Je wilt immers weten wat je koopt. Mijn testperiode gaf mij een goede indruk van hoe een standaard Primum 29 zich gedraagt: Als een prettige XC racer. De combinatie van geometrie en stijfheid resulteert in een fiets die lekker scherp stuurt en je veel rijplezier bezorgd op de gemiddelde moderne rondjes in Nederland, zonder je al te snel te verrassen. Daarbij is hij niet bokhard, maar ook niet súpercomfortabel.

Het lijkt misschien wel of ik met deze review het materiaal alle mystiek en magie heb willen ontnemen. Qua mystiek klopt dat: Een fiets is meer dan het ruwe uitgangsmateriaal alleen, zo blijkt maar weer eens. De magie blijft wat mij betreft gewoon, als je het interpreteert als betovering. Een titanium frame ziet er prachtig uit en juist door het tijdloze uiterlijk en zichtbare vakwerk raak je er waarschijnlijk niet snel op uitgekeken… Dikke kans ook dat je onderweg met een fiets als deze meer bekijks hebt dan met een dure confectie-carbonfiets.

Kan ik je fiets in zijn standaarvorm persoonlijk ook aanraden? Dat ligt er aan. Als het bovenstaande precies is wat jij zoekt, dan: jazeker! Zoek je hetzelfde als ik, dan: nee, niet volledig.

Maar wacht even…

Tekst gaat verder onder de foto

Titanium kán uniek zijn. En dat is géén cliché.
De standaardfiets zoals getest is het dus niet helemáál voor mij. Een titanium hardtail zou ik kopen met een iets andere geometrie, slider patten (singlespeed!), een lichtere achtervork en een 27,2 mm zadelpen voor meer comfort, een bottom bracket met draad, meer ruimte voor de achterband en kabelgeleiding voor één derailleur én een dropper. Het mooie is: als ik het geld meebreng, dan kán ik dat ook kopen. Sterker nog: op een fiets van deze prijsklasse zou ik mezelf naar mijn mening te kort doen als ik die mogelijkheid niet zou benutten. Verkeerde zuunigheid, dat zou het zijn!

Kleine kanttekening: een aangepaste gepmetrie alleen maakt het frame tot een Custom stock frame”, met een meerprijs van €250,- De droppergeleiding maakt het frame tot “Full tailor made frame”, met een meerprijs van €500,- . Tegelijkertijd geeft Pilot aan dat zaken als Boost-compatibel dropouts en droppergeleiding in de toekomst wellicht standaard worden, zodat de meerprijs op €250,- uit zou kunnen komen.

Een titanium frame komt niet uit een vaste mal, een capabele bouwer kan het helemaal volgens jouw wensen bouwen. Pilot is zo’n bouwer. En, misschien nog wel het sterkste aankoopargument, Pilot doet dat tegen een zéér redelijke (meer)prijs. Goedkoop is het niet, maar waar voor je geld krijg je zeker. Je zult er dan alleen wel aan moeten wennen dat er niks meer te wensen overblijft…

De kick van het customizen?
We praatten er eigenlijk best snel overheen, maar het feit dat je met de aanschaf van een custom frame samen met de ontwerper/bouwer iets unieks creëert, is een ervaring op zich. Iets waar je regelmatig over zult vertellen tijdens post-ride biersessies.

Er komt veel kijken bij de ontwikkeling van een JOUW fiets. Gelukkig neemt Pilot je mee in de keuzes en afwegingen, zodat je zelf niet eerst een cursus framebouw moet volgen. De mate waarin je betrokken bent bij de totstandkoming is daarbij natuurlijk afhankelijk van de mate waarin jouw wensen afwijken van het standaardmodel.

Het kan overigens nog veel gekker hoor: ben je zelf al wel behoorlijk onderlegd en wil je een werkelijk ongeëvenaarde customisation-beleving, dan staan bouwers als Carl Strong of Crisp graag voor je klaar. Wel tegen “iets andere” prijsvoorwaarden, je koopt namelijk heel veel persoonlijke tijd en aandacht van de bouwer, met wie je het hele proces van verkoop tot aflevering doorloopt. Gaat het je vooral om het custom eindproduct, dan is wederom de conclusie dat de €250,- of €500,- meerprijs-opties die Pilot aanbiedt no-brainers zijn..

Met vriendelijke dank aan Roto tweewielers in Deventer voor de logistieke hulp.

Tekst: Lars Vogelenzang
Foto’s: Jeroen van den Brand